Siergiej Amielin
Сергей Амелин
Aml
 

Smoleńsk – ukształtowanie terenu

Rzeka Dniepr, przepływająca przez miasto ze wschodu na zachód, dzieli Smoleńsk na dwie części: północną (Zadnieprze) i południową (centrum).

W granicach miasta i na jego obrzeżach do Dniepru wpada kilka niewielkich dopływów, w ich w dolinach leżą ulice miasta. Wysokie wzgórza między jarami i rzeczkami tworzą tak zwane góry, różnice wysokości w granicach miasta dochodzą do 90 metrów. Na jednym z takich wzgórz, nazywanych przez mieszkańców Pokrowską Górą, leży właśnie lotnisko Siewiernyj, gdzie doszło do katastrofy. Ta okolica leży na glebach, ukształtowanych przez ostatnie zlodowacenie. Niemal na wierzchu leżą gliny piaszczyste i gliny moreny dennej ostatniego zlodowacenia.

Centrum, stara część miasta, leży na wysokim, mocno pociętym lewym brzegu Dniepru. Pofałdowana rzeźba terenu, duża ilość rzeczek, rzeczułek i jarów, bogata roślinność nadaje Smoleńskowi piękny, malowniczy wygląd. Istnieją jednak przypuszczenia, że właśnie to urozmaicone ukształtowanie terenu stało się jedną z przyczyn katastrofy. Przy podejściu do lądowania samolot przelatuje nad obniżeniem terenu (zarośniętym jarem) o głębokości około 60 metrów. Na kursie samolotu występowały naprzemiennie wzniesienia i doliny.

Ze względu na dużą liczbę jarów, skupionych na stosunkowo niewielkiej przestrzeni, Smoleńsk bardzo różni się od reszty obwodu. Wąwozy znajdują się zarówno na lewym, jak i na prawym brzegu Dniepru. Takie zjawisko rzadko występuje nad rzekami Niziny Wschodnioeuropejskiej. Na przykład, w Kijowie, który również leży nad Dnieprem, prawy brzeg jest stromy, poprzecinany wąwozami, lewy zaś łagodny. W Smoleńsku Dniepr przechodzi jakby przez wielkie wzgórze, dzieląc je na dwie części o stromych brzegach.

Tę nietypową konfiguracją można wytłumaczyć procesami tektonicznymi, w wyniku których doszło do pęknięcia platformy, na której leży Wyżyna Środkoworosyjska. Jej fragmenty przesunęły się względem siebie w pionie. Jeden z nich, wynoszący się nad sąsiednie, leży dokładnie pod Smoleńskiem. W efekcie środkowa część miasta znajduje się 250 metrów nad poziomem morza, podczas gdy jego okolice (Gniezdowo, Katyń, Krasnyj Bor, Kołodnia) na wysokości 210–220 metrów. Różnica wysokości rzędu 20–30 metrów jest niemal niezauważalna gołym okiem, jednak w czasie ocieplenia po ostatnim zlodowaceniu woda spływająca z topniejącego lodowca zatrzymywała się i w górnym biegu Dniepru tworzyło się jezioro. W końcu nagromadzona masa wody przerwała tę naturalną tamę, podmywając ją; w tym wypłuczysku znajduje się koryto Dniepru. Z obu stron do Dniepru spływały rzeczki i strumienie, rozcinając strome zbocza głębokimi jarami. Później smoleńskie jary przekształciły się w parowy, czyli doliny, których zbocza pokrywa trawa i w których rosną drzewa.

Siergiej Amielin
tłum. Ewa Skórska